مجله خبری مساجد

میان ارکان بنا ای معماری کشور ایران آدرس مسجد توفیق مشهد به خصوص میدان های مشهور کشور ایران عنصر تزئین عنایت ویژه ای داشته میباشد. به دنبال به تزئینات سطح ها عنصرها تاقی در میدان های شهری پرداخته شد‌ه‌است .

آجرکاری
با اعتنا به محدودیت به کار گیری از چوب و سنگ در کشور‌ایران، و خشت تحت عنوان عمده ترین نوع مصالح عنایت یافت؛ چندان که همه بناهای تاریخی و برای مثال معماری میدان نمایانگر هنر گرانبها آجرکاری می باشند.

این هنر به طور ویژه در رزرو مسجد توفیق مشهد چهارچوب کلی و پیشانی بنا های تاقی قابل مشاهده میباشد.

چهارچوب تاق آجرچینی معمولی آجرکاری بی آلایش به صورت کبیر در تشکیل داد موادسازنده تاقی در جداره ی میدان های پر اسم و رسم کشور ایران اجراشده میباشد به‌این نحو که در ایجاد کرد محور های قوس از طریق ی رگه چینی( افقی و روی هم) و در تیرهای فوقانی آن از نحوه هره چین (عمودی و در کنار هم) استعمال شده است.

آجرچینی گل انداز درین نوع نماسازی که پیشتر در بنا های تاقی بنا شده در محدوده جلوخان ها به چشم می خورد؛ آجرها را چنان می چیدند که از مخلوط آن‌ها گلهای هفت رجی، پنج جی و سه رجی به دست آید ، برای جلوه گل چین با سله گذاری (پیش دادن خشت) گل به دست آمده را از سطح دیوار غیر وابسته می نمودند و یا این که با آجرهای رنگین آن را متمایز می کند.

در معماری میدان و در پیشانی شماره مسجد توفیق مشهد تاق در پیشانی موادتشکیل دهنده تاقی ضمن دو سیرتکامل رگه چین و هره چین از شیوهی خفته وراسته(جناقی) نیز مصرف شده میباشد. این تنوع آجرکاری در نمایان ترین نصیب عنصرها تاقی که در پیروز میادین قابل مشاهده میباشد؛ به معمولی ترین صورت منجر زینت جداره ها می‌گردد.

کاربندی
نقوش دکوری در پوسته سه آتی (کاربند) به صورت مقرنس، قانونی بندی و یزدی بندی در پوشش آسمانه های تالارها، فضای داخلی گنبدخانه ها و به طور نیم فعالیت در پوشش مسجد طالقانی مشهد تاقها و ایوانها قابل رؤیت میباشد.

ورودی سازه
درهای چوبی ورودی های سازه، مشابه آدرس مسجد توفیق مشهد به هم و با نقش خوشگل و کنده کاری که مشمول طرح یک شیر و اژدها میباشد که می قدرت اظهار‌کرد از قصه های اساطیری اهل ایران الهام گرفته اند. پس از در ورودی متصل به راسته بازار ، فضای کامل، دو طبقه، سرپوشیده و تیمچه مانندی قراردارد.

هشتی
بعداز راهروی ورودی کاروانسرای میرپنج کاشان ، فضای هشتی جای‌دارد. حجره های هشتی مشتمل بر: فضایی مستطیل صورت با تاق گهواره ای، تاق و تویزه در قسمت ورودی، تاقچه هایی بر روی جداره ها است؛ قابل ذکر میباشد در بعضی از حجره ها که از نیم طبقه بهره مند میباشن ، شیوه رزرو مسجد توفیق مشهد پله ای نیز چهت نیل به نیم طبقه مشاهده میشود.

ایوان
بعداز ورودی مسقف سازه و گذر از هشتی، تراس کاروانسرای میرپنج جای‌دارد. بر گرداگرد ایوان حدود ۴۰ × ۴۰ متری آن ، حجره ها قرار دارا‌هستند که در جلوی حجره های همکف در چهار جناح مرتبه و تراسی به پهنا ۱/ ۵ متر و اختلاف سطح یک متر از کف کاروانسرا جای‌دارد. در اوضاع و احوال مو جود، ایوان کاروانسرای میرپنج کاشان فاقد آبگینه و بارانداز مرکزی میباشد و فقط فضای سبز جان دار تک درختی و در اواسط تراس است.

با اعتنا به گفتگوها مطلعین که بدان اشاره شد، تا قبل از این تراس دارنده آبگینه ، آبراهه و فضای سبز بوده میباشد. همینطور به حیث وجود رامپ بین دو ایوان کاروانسرای میرپنج و آقا و همچنین قربت و همجواری با راسته بازار شهر، ایوان کاروانسرا در سال های اخیر محل پارک ماشین مراجعین و شماره مسجد توفیق مشهد کسبه بازار شده است که به دلیل مراقبت گروه بایستی از ورود ماشین بدین سازه جلوگیری شود.

پاد شاه نشین شماره یک
در وسط جناح شرقی، یک برآمدگی در طول، ریتم تکرار شونده نما را برهم زده میباشد. این قسمت که در اینجا با تیتر فرمان روا نشین شماره یک کاروانسرای میرپنج کاشان از آن خاطر می‌شود، حجره ای با پلانی مستطیل صورت میباشد که در راءس و بر بالای راهروی مشترک کاروانسراهای میرپنج و آقا قراردارد.

دسترسی به‌این گوشه و کنار قابلیت پذیر مسجد طالقانی مشهد عدم وجود، ولیکن آنچه در نمای این نصیب قابل مشاهده میباشد مشتمل بر یک در چوبی یک متری، در وسط نما بنا شده در یک فریم هلالی صورت و ردی از دو بازشو و یا این که تاقچه متساوی در متبوع، در طرفین این بازشو میباشد که در اوضاع و احوال جان دار با مصالح و اندود روی آن پوشیده گردیده‌است.

کاروانسراها در کشور ایران از جنبه آدرس مسجد توفیق مشهد های متفاوت برای مثال معماری ، سیرتکامل شناسی و ارکان کالبدی ، آشنایی مصالح ، طرح ونقشه و فرصت ایجاد کرد سازه ، قابل تفحص وبررسی میباشند.

نقش کاروانسراها در مبادلات تجاری ، پخش و فروش تولید ها و توزیع درآمد در بخش ها متعدد فرهنگی ، محل تعامل و تبادل تمدن ها و توسعه آداب و رسوم ، سنت ها و عقاید سیاسی ، محل استقرار امیران و حاکمان طی هجرت ، از التفات سوق الجیشی و رزرو مسجد توفیق مشهد نظامی ، به ویژه رباط های مرزی ، محل نشر و تبادل خبر ها سیاسی و اقتصادی شهرهای و مرزو بوم های متعدد بوده میباشد.

کاروانسراهاي داخل شهري، محل مبادلات کالاهاي تجاري و نيز مکاني امن براي اقامت مسافران و تاجران بوده میباشد. اين کاروانسراها، عمدتاً در جنب بازار و مربوط به بازارها بوده اند کاروانسرای عزیزالله اف نیز یکی این کاروانسراها به‌حساب می‌آید که امروزه به اسم سرای تاریخی عزیزالله اف مشهور میباشد و در زمان خویش از بازارهای دارای شهرت و محل تجارت اکثری از تاجران به اسم مشهد بوده میباشد.
شهر مشهد از اثر ها باستانی بخش اعظمی شامل است که یک کدام از این اثرها، کاروانسرای عزیزالله اف است.

این عمارت با ارزش یا این که به عبارتی سرای عزیزالله اف که مربوط زمان به پهلوی نخستین است اینک در کوچه عباس قلی خان جای دارد و در سال 1380 به تصویب اثر ها ملی رسیده میباشد.این کاروانسرای دیرین توسط فردی به اسم عزیزالله اف از نسل یهودی‌هایی که نادرشاه شماره مسجد توفیق مشهد برای بسط مشهد از قزوین وارد مشهد کرد، تاسیس شده است. در واقع کاروان ‌سرای وی کسب و کار منزل‌ای برای تجار سابق مشهد بوده میباشد.

عزیزالله اف بازرگان ثروتمند مشهدی بود، ولی خیلی سال پیش از آنکه یهودی‌ها مشهد را شکاف نمایند، این کسب و کار‌منزل را در سال ۱۳۴۸ قمری به حاج غلام‌حسین تندرست مشهدی واگذار کرد.

کاروانسرای عزیزالله اف در قبلی در لبه جنوبی شهر و محدوده ی محله عیدگاه قرار داشته میباشد کسب و کار منزل ای دارای شهرت که برای صادرات محصول ها از ان به کارگیری می‌شد و به سعی حاج غلامحسین سلامت مشهدی در مشهد نوسازی شد.

سرای عزیزالله اف در طی مسجد طالقانی مشهد حاج غلام‌حسین محل رفت و آمد تجار فرش و گلیم بود، بعد از آن تبدیل به تجارتخانه موادغذایی شد و اکنون محلی برای دادوستد کالاهای اهل ایران و اجناس دست ‌دوم فرنگی میباشد.

این مسجد یکی مساجد اول اسلامی آدرس مسجد توفیق مشهد ( قرن دوم هجری ) میباشد که به مدل خراسانی در معماری اسلامی سازه گردیده‌است . نقشه ساختمان بر محور به عبارتی شبستان ستوندار میباشد که بعد ها در آن تغییراتی داده اند.

بخشی از این مسجد تعدادی توشه ، مجدد سازی شد ، یک صحن والا به طور تقریب چهار گوش داراست که در نزدیکی آن رواقهایی با طاق ضربی روی محور های مدور جای دارد . نقشه کلی مسجد بی آلایش و عموم وار میباشد و مشابه یک ایوان اندرونی میباشد.

طرح کلی رزرو مسجد توفیق مشهد ساختمان و مصالح آن و نوع خشت چینی و بعد ها آجرهای قرمز‌رنگ و ستونها مشابه طرح بناهای ساسانی میباشد . در رواقهای دور و بر تراس دهانه اواسط ، نسبت به دهانه های دیگر طول بیشتری داراست . قوسهای آن آغاز فارغ از تیزه و صاف بوده اند و قوسهای جناقی ( تیزه دار ) را ابعاد زده اند.

مسجد جامع نایین

یکی‌از بناهای مدل خراسانی در معماری جمهوری اسلامی ایران میباشد . سابق ترین نصیب مسجد مرتبط با شبستان جنوبی میباشد . تغییرات متعددی در زمان های بعد از آن ، مثلا در طول آل بویه در آن داده شد‌ه‌است.لذا مسجد ، ترکیبی از روش خراسانی و رازی داراست.

با کاوشهایی شماره مسجد توفیق مشهد که به تازگی انجام یافته ، اثبات کرده اند برده اند که طرح مهم و ابتدایی مسجد جامع اصفهان ، شبستانی(بومسلمی یا این که شبستان ستوندار ) میباشد . این مسجد گرانقدر ، تاریخی قدیمی دارااست و در زمان های گوناگون ، تغییرات کلی در آن داده گردیده‌است.

به طور تقریب از همه پادشاهان سلسله های اهل ایران بعداز اسلام در آن تاثیر و کتیبه ای مشاهده میشود . به ویژه در قسم سلجوقی ، تیموری و صفوی ، حیث به اینکه مسجد کنونی دارنده نحوه ای رازی میباشد ، لذا در نوشته‌علمی مدل رازی به شرح از آن مسجد طالقانی مشهد کلام شد‌ه‌است.

یکی‌از موادتشکیل دهنده اصلی آدرس مسجد توفیق مشهد در تزئین معماری اهل ایران، آب میباشد. آب در اشکالی زیرا آبگینه ، فواره و نهر با پیاده سازی هایی بدیع و قشنگ در بناهای زمان نخستین معماری اسلامی کشور‌ایران به فعالیت گرفته شد‌ه‌است. بر پایه ی پژوهش های انجام یافته پر‌نور شد که سیک های محرمانه در پیاده سازی آب در‌این روزگار وجود داشته میباشد که از لحاظ رزرو مسجد توفیق مشهد رفاهی، نمادین و زیبایی شناسی در خور رسیدگی میباشد.

به جهت برخورداری این مملکت از اقلیمی کویری، بعضی از این طرح ها در جمهوری اسلامی ایران باستان سوابق داشته و بعداز اسلام در تاثیر آمیختن با نیاز های دینی و الگوی پردیس قرآنی به نقط ی اوج خویش رسیده و در دیگر مرزو بوم های اسلامی نیز تکرار گردیده‌است . ایرانیان باورهای آیینی و نیازهای رفاهی را به شایسته ترین نحو با هنر و زیبایی شناسی تلفيق کردند و با تاسیس اشكال بدیعی شماره مسجد توفیق مشهد در تشکیل داد آبگینه ، شبکه های آب و فواره ها از ان ها به کارگیری کرده و ساختمان ها را زیباتر و دل نشین خیس ساختند.

مداقه کشور ایران در موضوع بنا ها و تزئینات آبی رنگ تا بدانجا بود که دراین باره الهام قسمت معماری دیگر مرزوبوم های اسلامی شد. این اثر از عراق، خصوصا سامرا استارت شد و از آنجا به بخش اعظمی از میهن های شرقی و غربی عالم اسلام رفت. به رغم آنچه گفتیم، متاسفانه مسجد طالقانی مشهد بخش اعظمی از اثر ها و شواهد در جمهوری اسلامی ایران از میان رفته میباشد و این کمبودها منجر گردیده که نتوان نظری قاطع درباره معیار گستردگی این گونه های تزیینی و تاثیرات آن ها ارائه کرد.

شکوه و زیبایی معماری آدرس مسجد توفیق مشهد اهل ایران اسلامی، به تزئین و آرایش و پیرایش آن متعلق بوده میباشد. هنرهای والای اسلامی از هنرهای دکوری و کاربردی گرفته تا تاسیس تبارک ترین بناهای مذهبی در معماری صفوی التفات و اعتبار ویژه ای داشته میباشد . از دلایل توسعه و گسترش هنر و معماری در عصر صفویه تزئیناتی زیرا آینه کاری، آجرکاری، گچبری، کاشی کاری، حجاری، منبت کاری و نگارگری بود که تخت گاز اشاعه یافت. در معماری اسلامی خصوصا بناهای مذهبی باقی‌مانده از معماری صفویه با به کار گیری از قانون ها منعکس شدن روشنایی با آینه کاری راهروها و سقف ها کارایی رزرو مسجد توفیق مشهد می گردیده تا روشنایی بیشتری را به باطن سازه موعظه خواهد شد.معماری جمهوری اسلامی ایران قضیه رویش، تکوین و تکامل هنرها و فوت و فن بخش اعظمی را مهیا نمود. هریک از این فوت‌و‌فن به طوری معماری جمهوری اسلامی ایران را تر و تمیز اند و معماران توانسته اند به کمک آن ها به هدف ها متعالی معمارانه خویش دست یابند. در معماری صفوی هیچ کاری فقط به خیال تزئین ایفا نمی به عهده گرفت بلکه در پس هر عنصر دکوری دلیلی فنی، کاربردی و یا این که متعالی وجود داشت.
کاشی کاری بین هنرها و فوت و فن ، کاشی کاری هنر ممتازی میباشد که گوناگونی و تنوع بخش اعظمی داراست و در معماری صفویه به نقطع شماره مسجد توفیق مشهد ی عطف خویش ( حد اعلای خویش ) رسید. این تنوع در پوسته پنج تیم تبارک کاشی کاری است که عبارت اند از :

کاشی تراشیده ( معرق )، کاشی درهم ( معقلی )، کاشی زیررنگی، کاشی هفت رنگ و کاشی کاری با کاشی نره، مساجد و مدرسه ها صفوی در کل با پوششی از کاشی ها در داخل و خارج سازه تزئین گردیده اند. در حالی که کاربرد کاشی های معرق تداوم می یافت سلطان عباس که برای دیدن بناهای مذهبی بی نقص نشده اش بی تاب بود به کارگیری بیشتر از تکنیک مسجد طالقانی مشهد سریع کاشی هفت رنگ را تقویت کرد.

مکتب سپهسالار در استحکام و آدرس مسجد توفیق مشهد حجم محیط و چشم انداز بهتر و تشکیل داد دلگشا اولی و وسیع ترین مسجد و مکتب خوب پایتخت به‌حساب می‌آید که مبتنی بر اصول مهندسی و معماری سازه گردیده و از هر حیث تابع الگوهای معماری سنتی اهل ایران میباشد.

مکتب سپهسالار که از مثال های به یاد ماندنی مدارس دیرین کشور‌ایران میباشد در شهر طهران و در عصر قاجار در سال 1296ساخته گردیده‌است. مهندس و طراح آن اولی مهندس و معمار تحصیلکرده اهل ایران به اسم میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله میباشد رزرو مسجد توفیق مشهد که بعد از اتمام تحصیلات خویش از فرانسه به کشور ایران بازگشته میباشد.

مرحوم سپهسالار در نقشه کشی و معماری ساختمان این بنای گران قدر، صورت سازه و نقشه ابنیه شرقی اسلامی را در حیث داشته و به نظریه بعضا از شماره مسجد توفیق مشهد کارشناسان این سازه از مجاورت ترین تلفیق ها در میان معماری مساجد استانبول میباشد.

تشکیل داد هسته مهم مکتب سپهسالار در حدود پنج سال به ارتفاع انجامیده و در مقطع شش سال، ایجاد کرد سازه اتمام یافته که اما خویش سپهسالار ، دو سال پس از استارت تاسیس سازه درگذشت و بعداز مرگ او کامل شدن دسته بوسیله برادرش یحیی خان مشیرالدوله مسجد طالقانی مشهد انجام شده میباشد.

صحن این مکتب، مربع مستطيل شكل میباشد.
دو فضای پشتی تراس های شرقی آدرس مسجد توفیق مشهد و غربی مسجد مکتب مروی ، به استاد تخصیص داشته میباشد.
در گوشــۀ شمال غربی این سازه قسمتی برای ســکونت خادم مدرســه تبدیل شــده بود که ابعاد به محلی برای خزینه طلاب بدل گشت.
رویه ارتباطی استاد ها در‌این مسجد مکتب از روش ایوانچه های مقابل آن اســت.
کارکرد فضاهای مسجد و مکتب در عین قرار دریافت کردن در پلانی واحد از یکدیگر جداازهم میباشند.
اجزای فرعی دیگری هم در‌این پلان دیده می شود که تراس ها و کتابخانه مکتب از آن پاراگراف اند.
جلو حیاط جنوبی با در و پنجره رزرو مسجد توفیق مشهد های چوبی مسدود گردیده و فضای آن تحت عنوان مسجد کوچکی نیز گزینه به کار گیری قرار میگیرد.
در کناره شمال غربی مسجد مکتب مروی کتابخانه‌ای هم زمان با بنای مکتب تاسیس شده است.
آن چه این جا تحت عنوان حیاط جنوبی پر اسم و رسم میباشد، مسجد تابستانی مروی میباشد که در وقفنامه بیان شده و شاهد مدعی وجود محراب در آن میباشد
در قبل به انگیزه خرد شماره مسجد توفیق مشهد بودن فضای مسجد انباری جلوی مکتب تبدیل به مسجد شد‌ه‌است.
استاد اساسی در ضلع شمالی سازه (مسجد زمستانی) میباشد که پوشش گنبدی داراست، که در جریان تجدید بنا بخشی از فضاهای کناری به آن الحاق شد‌ه‌است.
در نصیب جنوبی صحن مکتب مروی تراس و شبستان، مسجد وسیعی میباشد.
آب انبار بزرگی برای استعمال مسجد طالقانی مشهد همگانی درجلو خان، ذیل آن سازه گردیده‌است.

کاروانسرای دیر گچین از بناهای به آدرس مسجد توفیق مشهد جامانده از روزگار معماری قبل از اسلام در استان قم جای دارد.

کاروانسرای دیر گچین از سابق ترین کاروانسراهای کشور‌ایران میباشد که ازمعماری قبل از اسلام و با معماری روزگار ساسانیان برجای باقی‌مانده میباشد و با اعتنا به بزرگی و نوع معماری بدون نقص، کاروانسرای دیر گچین، بعنوان مامان کاروانسراهای کشور ایران به شهرت رسیده رزرو مسجد توفیق مشهد است.

کاروانسرای دیر گچین با بعدها تقریبی ۱۰۸ × ۱۰۹ متر به صورت به طور تقریبً مربع احـداث شـده اسـت.
نقشه این کاروان سرا همانند اکثری از بناهای اصلی بعدازظهر صفوی به صورت 4 ایوانی میباشد.
ورودی اساسی و اولیـﮥ سازه از بین رفته میباشد. بعد ها دروازه‌ای متشکل از یکایوان تبارک ورودی به مدل دورۀ اسلامی و طاقچه‌های کناری دو اشکوبه جایگزین این ورودی اساسی شد. در تشکیل داد این طاقچه‌ها از آجرهای خرد مصرف شده و قسمتی از دیوار اساسی از پشت طاقچه‌های نصیب تحتانی سازه قابل مشاهده میباشد.
ورودی دیگری در بخش شمالی شماره مسجد توفیق مشهد کاروانسرای دیر گچین چشم میگردد که احتمالا در زمان‌های آن گاه به سازه افزوده شد‌ه‌است.
چهار ساختمان بلند دایره‌ای صورت در چهارگوشه و دو ساختمان بلند در دو طرف ورودی اساسی آن ایجاد شده است. این ساختمان بلند‌ها به صورت نصفه بیضی پیاده سازی گردیده است که از خصوصیت‌های بارز معماری دورۀ ساسانی به شمار می‌رود.
محوطه از یک ایوان تعالی مرکزی با مسجد طالقانی مشهد چهار تراس و چهل اتاق در نزدیکی تشکیل‌شده میباشد.

حمام وکیل شیراز اوج شکوه آدرس مسجد توفیق مشهد و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی، را به نمایش گذاشته است.

حمام وکیل در دوران کریم خان زندبه دستور وی در مجاورت مسجد وکیـل و آب انبار مجموعه کریم خانی به عنوان حمامی عمومی ساخته شد و با تزیینات والایی همچون آجرکاری، گچبری، کاشی کاری، حجاری، منبت کاری، آینه کاری و نقاشی که در تمامی ادوار اسلامی رواج داشـت رزرو مسجد توفیق مشهد به عنوان یکی از زیباترین حمام های تاریخی ایران به یادگار مانده است.

• حمام وکیل، مانند سایر حمام های قدیمی هم عصر خود از سه بخـش ورودی، رختکن (بینه) و گرم خانه تشکیل شده است.
• میان در حمام وکیل شیراز از دو بخش تشکیل شده است که بخش اصلی آن فضایی هشتی مانند با تاق رسمی بندی و تزیین های آهک بری بر سقف و دیوارهاست. میان در، مطابق معمول، به گونه ای طراحی شده که تبادل حرارت بینه و گرم خانه به حداقل برساند و مانع دید مستقیم در بین آن دو گردد.
• گرم خانه حمام فضایی با قاعده مربع و کوچک تر از سربینه است که چهار ستون سنگی و تاق رسـمی بندی بر فراز آنها بخش میانی را شکل داده اند.
• وجود دو فضای غرفه مانند عمیق در دو سـوی مقابل، محوری مشخص برای گرم خانه پدید آورده است. هر یک از این فضاها تاقی رسمی بندی و حوضی در میانه دارد.
• در ضلع شمالی گرم خانه حمام وکیل ، سه خزینه قرار دارد. خزینه میانی، با قاعده مربع مخصـوص آب گرم بـود و دو خرینه طرفین با آب سرد و ولرم پر می شـد.
• گلخن و انبار سوخت حمام وکیل شیراز در پشت خزینه ها قرار دارد. در دو سـوی بخش خزینه ها، دو شاه نشین با قاعده مستطیل شکل شماره مسجد توفیق مشهد واقع است . در سـوی شمال شـرقی و خارج از حمام، گاورو قرار دارد.
• در دو ضلع شرق و غرب گرم خانه دو فضای شاه نشین با حوضچه های فواره دار و ازاره هـای سنگی جهت استحمام اعیان و حوض فواره دار مرمری ویژه میهمانان عالی رتبه و مقامات بلندپایه دولتـی احـداث شـده و در جنوب آن، دو فضای حاکم نشین وسع دارای ازاره ها و نه های آب گرم و سرد و بی گـرم بـوده که در ضلع جنوبی گرم خانه قرار گرفته و هر یک به وسیله شش ردیف پلکان سنگی به صحن گرم مسجد طالقانی مشهد خانه مربوط است.