مجله خبری مساجد

در‌این شهر حسینی به اشاعه معارف قرآن آدرس مسجد توفیق مشهد و اهل بیت (علیهم السلام) و تکثیر احکام الهی پرداخته اند.در برخی از نسخه ها بحرالانساب از وی تحت عنوان صدرالدین بن عون بن موسی بن جعفر(علیه السلام) و در بعضی نسخه ها دیگر با تیتر صدر الدین بن با تقوا بن موسی بن جعفر (علیه السلام) حافظه گردیده‌است. بنابرین یکی امامزاده های دارای اعتبار حالا حاضر استان اردبیل به حساب آورده می شود که در نصفه اولیه قرن سوم هجری به اردبیل تشریف آورده اند . سازه به لحاظ مالک «بحرالانساب» که یکی کتاب ها اصلی دانش انساب (تبارشناسی) است در زمان های قبلی دارنده ضریح و جلال و شکوه بوده میباشد. در حال حاضر با قرارگرفتن مرقد شریف این بزرگوار در حالت خاص شهر اردبیل با عملکرد اداره تک تک اوقاف وامور خیریه استان اردبیل در هم اکنون تجدید رزرو مسجد توفیق مشهد بنا میباشد.

در قبل این مرقد مطهر دارنده گنبد و ضریح بوده و از اقصی نقاط قفقاز و آذربایجان و گیلان به زیارت آن مشرف می گردیده اند. گزینه دقت تمامی عالمان وعارفان و قاطبه عموم مسلمان ادوار متفاوت بوده و در زمان سلجوقی و آنگاه سلاطین صفوی احترام خاصی نسبت به بقاع شریف وی معمول داشته گردیده و آباد بوده میباشد.

عمر سازه
آستان امامزاده شماره مسجد توفیق مشهد سیدصدرالدین در جاده اردبیل ـ مشکین شهر (۳ کیلومتری اردبیل) در اواسط زمین ها زراعی واقع گردیده است. عمر آن به عصر صفوی می‌رسد و تاریخ تصویب این سازه ۸۱/۱۰/۱۰ با شماره ثبتی ۶۶۸۸ میباشد. این سازه دارنده پی سنگی با دیواری آجری با ملات ماسه آهک میباشد. بدور تا بدور آن کلافی چوبی ساخت گردیده گنبد آجری نادر طول نصیب محل مدفن را پوشش داده میباشد. این امامزاده تحت عنوان زیارتگاه گزینه به کارگیری مردم قرار میگیرد. همینطور در روز ها خاص هیأتهایی در آنجا اجرا مي شود. مالکیت آن در اختیار اداره موقوفات میباشد.

در قسمت جنوبی امامزاده یک گلشن و در شمالش ایوان گران قدر دهقانی میباشد و خادم بقاع در آن معاش می نماید. در ورودی حرم در سمت شمال آن واقع گردیده و به راهروی باریکی گشوده می‌شود که از شرق به غرب کشیده شد‌ه‌است . دو انتهای راهرو به دو حجره برای بیتوته کردن زائران منتهی می شود. در اواسط این دالان در ضلع جنوبی آن دری میباشد که به حرم گشوده می‌گردد درب در اواسط اتاقی میباشد که نسبتاًً ۶×۵ متر بعدها آن است که گنبدی معدود طول سقف آنرا پوشش داده مسجد طالقانی مشهد میباشد.

روش دسترسی
نشانی :استان اردبیل ـ شهرستان اردبیل ـ قسمت مرکزی ـ شهرستان اردبیل، در کیلومتر ۱۳ جاده ی اردبیل به مشکین شهر در اواسط زمین ها زراعی

آن چه که از معماری مسجد جامع اصفهان بر مکان باقی‌ آدرس مسجد توفیق مشهد مانده میباشد مرتبط با عصر خلفای عباسی تا مجال دیلمیان و نیز سلجوقیان، ایلخانان، مظفریان و صفویان اسـت که هر مورد در تشکیل داد بخشی از آن سهم دار بوده اند. به جهت مداقه فوق العاده زیاد مسجد و نقش سیاسی و مذهبی آن، هر حکومتی، نصیب هایی را به بنای مسجد اضافه کرد تا بتواند از خـود یـادگاری جاودان در‌این سازه باقی بگذارد تا آیندگان را از ترازو توان خویش باخبر سازد.

معماری مسجد جامع رزرو مسجد توفیق مشهد اصفهان
مسجد جامع اصفهان با گستره ای موازی با ۲۳۰۰ متر مربع، تعالی ترین مسجد جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید.
بنای اولیه مسجد عتیق اصفهان همانند دیگر مساجد نخستین از برنامه ای مستطیل صورت تشکیل شـده که دارنده شبستان های ردیف دار در پیرامون حیاطی تبارک بوده میباشد.
در دورانهای آن‌گاه، مسجد به چهار ایوانی تبدیل شد؛ به‌این سیرتکامل فضای پیوسته و معمولی شبستانها و فی مابین سراها با ایوانها و دو گنبد از هم گسسته شد.
کلی تریـن نمـونـه تقارن را می اقتدار شماره مسجد توفیق مشهد در پلان مسجد جامع اصفهان و نحـوه قرارگیـری موادتشکیل دهنده ساختمانی در پیرامون ایوان مرکزی دید.
ایوانهای چهارگانه مسجد عتیق اصفهان در چهار جهت و در راءس اضلاع چهارگانه ایوان که با تزیینهای کاشی کاری با مقرنس های متفاوت پوشیده شـده اسـت، تقارن را در نقشـه مسجد علامت می‌دهد.
مسجد جامع اصفهان به صورت کلی دارنده ۱۶ فضای شبستانی مسجد طالقانی مشهد میباشد که در نقاط متفاوت آن دور و بر یک هسته مرکزی (میانسر) متفرق شـده اند.
در دو سوی راست و چپ ورودی اساسی مسجد با کاشی نوشته هایی به گویش عربی و به شکلی قرینه وجود داراست.

رنگ در مسجد نصیرالملک شیراز در سطح ها متعدد آدرس مسجد توفیق مشهد فضاهای مسجد، از خصوصیت های مهم معماری اهل ایران اسلامی این مسجد میباشد.

تزیینات سردر و جلوخان مسجد نصیرالملک
سردر ورودی باشکوه مسجد نصیرالملک شیراز با جزئیات زیبای خویش، القای شیفتگی، موجب تمرکز بر ورودی و تقویت حـس دعـوت کـنـنـدگی آن میگردد.
ورودی اساسی مسجد نصیرالملک از کاشی هفت رنگ با تزئینات فراوانی از گل سرخ و گل زنبق شیراز با تنوع رنگی مطلوب و لطیف ایجـاد شـده میباشد.
در پیشانی سردر یک کتیبه با کاشی رزرو مسجد توفیق مشهد لاجـوردی و خـط ثلث وجود دارااست.
مقـرنس کاری در سقف طـاق بـه وسیله کاشـی هـای هفت رنگ، ترکیبی از زرد رنگ و آبی رنگ پر‌نور با نقوش گلهای رز سایه پردازی و در کادر های متنوع فضا جناقی مقرنس با نقوش اسلیمی رنگ زرد رنگی با چرخش گرانقدر که دارنده زمینهای سراسر پوشیده با گل های رز میباشد تزئین گردیده‌است.
ازاره های طاق نمـا و اطـراف آن از متاع سنگ گندمک به رنگ اکر میباشد که در آن حجاری با نقوش هندسی تزئین شد‌ه‌است.

تزیینات شبستان غربی مسجد نصیرالملک
نصیب اساسی این شبستان هفت درگاه چوبی میباشد که آن را به صحن مسجد | مرتبط می سازد، این هفت درگاه با تزئینات دیده گیر گره سازی و قواره بری، با استعمال از شیشه های رنگی میباشد
عبور نوروروشنایی روز از شیشه های رنگی مسجد نصیرالملک شیراز باعـث تولید نورهای رنگی زیبایی به درون فضای شبستان غربی شد‌ه‌است.
قـرار دریافت کردن شیشه ها با رنگهای سرد و گرم در کنار هم زیبایی خاصی بـه ایـن مخلوط بندی بدیع و نادر نظیر بخشیده میباشد.
ایـن هـفـت در دارنده فریم محرابی شماره مسجد توفیق مشهد با پایه تقارن عمودی می‌باشند که در نصیب کتیبه ها شاهد استعمال از طریق گره چینی با گره دوازده و شش هستیم.
در بین کتیبه و درهای ارسی، در قاب مستطیل افقی هنر قواره بری به صورت خوشگل بـه کـار رفته میباشد که دارنده مخلوط بندی عمودی و افقی نیز میباشد.
کانال بندی پنجره های ارسی مسجد نصیرالملک و مفروش سازی شیشه های الوان در پنجره های ارسی، قانونی بندی و طاسه سازی از کاشی خشـتـی خـرد هفت رنگی و اکثری دیگر، به حق مسجد بسیار زیبایی به ارمغان آورده میباشد.
درکهای ارسی در مسجد نصیرالملک گروه ای کیمیا و بی سابقه از هنر گره چینی و قـواره بـری بـا شیشـه هـای رنگی در شیراز به جامانده از زمانه قاجار میباشد.
از رنگهای قرمز رنگ، رنگ زرد، نارنجی مسجد طالقانی مشهد رنگ، سبز و آبی رنگ در بخش شیشـه هـای رنگی شبسـتان هـای مسجد نصیرالملک مستعمل میباشد.

بنای ساختمان حرم دربرگیرنده بقعه و شبستانهای جانبی آدرس مسجد توفیق مشهد و یک حیاط و یک گنبد آجری میباشد. نصیب داخلی مقبره به بعدها حدود ۱۲×۱۹ متر میباشد. بعد ها داخلی بقاع ۳/۵*۳/۵ متر میباشد. نمای گنبد صورت شلجمى میباشد که از باطن پوشش گچى داشته و از بیرون با ترصیع کاشی در خشت با طرح های ترنجی فیروزه ای رنگ دارااست. گچبری ذیل گنبد، با خط ثلث بر جسته بر مسئله قهوه‏ اى پر‌نور میباشد که آیه ها قرآن بر آن نقش بسته و تاثیر مدرس محمّد على کافى میباشد. از شی ها تاریخى هنرى مو جود در مقبره، یک جفت لامپ‏ اساس‏ دار بلورین آبى رنگ و بارگاه چوبى میباشد که در سال ۱۳۱۰ هـ .ق وقف مرقد گردیده‌است. بارگاه آلومینیومی بر روی مرقد جای دارد و بارگاه چوبی با طرح گره چینی تاريخ حك گردیده دارااست که آرم می‌دهد اين ضريح در سال ۱۳۱۰ بر مزار امامزاده رزرو مسجد توفیق مشهد مسعود نصب گرديده میباشد. کتیبه ای سنگی بالای درب ورودی بقعه به چشم میخورد که اشعاری در مدح امامزاده درج شده که خلال آن او را فرزند حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) و اخوی امام رضا (علیه السلام) معرفی کرده و اسم او را محمد مسعود بیان نموده است. این کتیبه تاریخ ۱۳۴۳ داشته و تاثیر “ملبوبی” به توصیه “محمد حسین یادگاری” میباشد البته بنای پيشين مقبره نزدیک به ۱۰۰ سال پيش تشکیل شده و سالها همانند نگينی در مركز شهر خنداب چشم میشد. با گذر فرصت و فرسوده شدن بنای قديمی، بنای جدیدی برای آن ساخته شد. اين حرم دارنده شصت جريب زمین ها موقوفه و رقبات ديگر میباشد كه درآمد نتایج از آن خلال آبادانی بقاع مطهر در ايجاد اشتغال موءثر بوده میباشد. در قسمتى از صحن خرد امامزاده، دفتر کار اداره موقوفات خنداب ساکن میباشد. اشعار کتیبه ورودی بقاع به تفصیل پایین میباشد:

اين شاهزاده كه به خنداب اندر میباشد اندر جلال و جايگاه به كيوان موازی میباشد
اندر نسب اخوی پادشاه دين رضا فرزندپاك شماره مسجد توفیق مشهد حضرت موسی بن‌جعفر میباشد
نامش محمد مسعود (علیه السلام) در عالم همنام جد خويش جناب پيمبر میباشد

بقاع پدر روضه خوان حسین انصاری و بی بی خاتون دهاقان

بقاع پدر روضه خوان حسین انصاری و بی بی خاتون دهاقان که از فرزندان جابربن عبدالله انصاری می باشند از زیارتگاه های دهاقان در استان اصفهان بشمار می رود. آرامگاه پدر روضه خوان حسین به اسم “بقاع فیروزه ای” دربین گلشن های دهاقان زیبایی دو چندان داراست و از تفرجگاه ها و زیارتگاههای این شهرستان میباشد.حرم فیروزه ای، نامی آشنا برای دهاقانی هاست و آرامشی که در کنار گلشن های وقف گردیده وجود داراست بدور از راز و صدای خودروها و آلودگی های صوتی، چنان دلنشین میباشد که مکانی مطلوب برای تفریح و زیارت را به وجود آورده میباشد. متاسفانه رویه های خاکی منتهی به‌این جای با اینکه درآمد وقفی هم داراست صحیح نشده و سربالایی مسجد طالقانی مشهد های تند و پیچ های خطر ناک داراست که سبب ساز می‌شود کمتر توریسم بدین جای پا بگذارد.

مسجد جامع ساوه به طور کاملً از آجر و آدرس مسجد توفیق مشهد گل ساخته میباشد که در نوع خویش بی سابقه است.
این مسجد دربرگیرنده یک صحن و گنبدی در جنوب، دو حیاط، یک مناره، چندین شبستان، محراب هایی گوناگون و دیرین با خطوط کوفی و دو محراب از عصر صفویه با خط ثلث میباشد.
مسجد ساوه دارنده شبستان ها و دهلیزهای زیبای آجری میباشد که هر چشمه به پهنا ۵ ٫ ۳ و ارتفاع ۲۰ متر می‌باشد و از اثر ها سـده ششـم و عصـر سـلجوقیان بـه شـمار می رود.
محراب آن دارنده کتیبه های مختلف عمودی و افقی میباشد که سه جانب آن را فرا گرفته و روی آن سوره هایی از قرآن (سوره قدر، اخلاص، آدینه) به خط ثلث و کوفی گچبری گردیده‌است.
در ضلع غربی دربین شبستانهای این سازه، حیاط رزرو مسجد توفیق مشهد باشکوه و رفیعی قراردارد و در هر جانب این حیاط، حجرهای با درگاه تنگ و کوتاه نمـودار میباشد.
گنبد مسجد جامع ساوه به قطر ۱۴ و طول ۱۷ متر می باشد که ساق یا این که گردنه گنبد ۴ متر طول داراست و مرتب به کاشی های معقر است.

فضاهای مسجد ساوه
مسجد جامع ساوه در عصر های متعدد به وسیله هنرمندان اهل ایران تزئین و بازسازی گردیده، اثری از بنای نخستین مسجد در دوران کنونی باقی نمانده میباشد. مسجد ساوه که به طور کاملً از آجر و گل تشکیل شده از صحن و گنبدی در جنوب، دو تراس، یک مناره، یک سری شبستان، محراب هـای متعـدد و کهن با خطـوط کوفی و دو محراب از شماره مسجد توفیق مشهد زمان صفویه با خط ثلث در زمینی به حجم ۴۲۰۰ متر مربع تشکیل‌شده میباشد. شبسـتان هـا و دهلیزهای زیبای آجـری آن از آثـار سـده ششـم و عصـر سلجوقیان به‌حساب می‌آید. صورت پلان مسجد غیر متقارن می باشد.

حیاط ورودی
سردر ورودی مسجد ساوه در چوبی و شیشه های رنگی اش میباشد که در قرن هفتم که‌این مسجد آنقدرها هم تاریخی نبـود، در ورودی و مجموعـه سـرد ، صحیح روبـه روی گنبدخانه قرار داشته و برای پا گذاشتن به صحن مسجد بایستی از یک طاق رفیع و ۲ منـاره در دو طرفش، می گذشتند. ۲ منـاره مسجد جـامع سـاوه، قـدیمی ترین جفت مناره در سردر مسجد طالقانی مشهد مساجد خواهند بود.

نرده های چوبی از الحاقات زیبای بناها محسوب آدرس مسجد توفیق مشهد گردیده و از‌آن‌جا‌که مورد نقش و تکنیک های گره چینی در اکثر آنان مطرح می‌شود قرار دادن آن ها در زمره تزیینات بیراهه وجود ندارد. این نرده ها در حدفاصل حیاط و غلام گردش هابا ساخت و ساز مغایرت، در کنار سطح ها آجری و کاشی کاری بر زیبایی های مسجد در نگاه گردشگران میافزاید.

صحبت انتها درباره مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد یکی باارزش ترین ارثیه های شماره مسجد توفیق مشهد تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی جان دار در شهر یزد میباشد. مسجد کنونی مرتبط با آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری میباشد و الحاقاتی در زمان قاجار و صفویه داراست. مسجد جامع یزد در نحوه خراسانی با تهرنگ شیستان ستوندار تاسیس شده است که امروزه چیزی از آن گشوده نمانده و به مکان آن شبستان ستونداری را در شرق میانسرای آن ساخته اند.

گنبد منزل و شبستان های جنوب میانسرا در طرز آذری ساخته شدند. در حین شاهرخ در عصر دوم این راه، سردر بلند مسجد ساخته شد در طرز اصفهانی دو مناره به سردر افزوده شد و در طول شماره مسجد توفیق مشهد قاجاریان یک شبستان زمستانی (در غرب میانسرا) ساخته شد.

چنان که پیش خیس تیتر شد مسجد جامع یزد یکی‌از زیباترین مساجد عصر تیموری میباشد که از لحاظ کاشی کاری، سردر رفیع، مناره ها و کتیبه ها در زمره زیباترین شاهکارهای معماری قرن نهم هجری قمری می باشد.

بلندای مناره ها و این که کاشی کاری منحصر به فرد به شخصی حتی‌در نقطع ی عطف مناره ها صورت گرفته، تعجب همگان را بر می انگیزد. حیاط تبارک، غرفه ها، گوشواره ها، رواق ها و شبستان مسجد طالقانی مشهد های آن تمامی درتوان زیبایی میباشد و معماری با شکوه پارتی را با همگی جلال و احتشام و نغزی و جزییات اش به حافظه میاورد.

درین خصوص داده ها متعددی در دسترس وجود ندارد بااین‌ آدرس مسجد توفیق مشهد درحال حاضر عموم مستقر این منطقه از فردی به اسم قدمت بن عبدالعزیز آل ابی لف بی‌ربط نمی‌دانند. همینطور در بعضا از کتیبه‌ها و منابع تاریخی از این فرد نیز یادشده میباشد. ولی از اشخاص دیگری نیز در ایجاد کرد این مسجد حرف به فی مابین آمده میباشد که می‌اقتدار به فرمان روا بیک، سعید اردستانی، علی بی ستایش طباطبایی و مهدی حکیم الملک اشاره نمود. درهرصورت این مسجد بانیان بسیار متعددی رزرو مسجد توفیق مشهد داشته میباشد. نکاتی که می بایست در بازدید از مسجد جامع اردستان رعایت فرمایید:

این جای تاریخی هنوز کاربری خویش را محافظت نموده است و هرروز صاحب خانه نمازهای جماعت خواهد بود و بخش اعظمی از گردشگران با یک تیر دو نشانه می زنند و هم برای نماز و هم برای بازدید از این مسجد راهی می گردند.
یادتان باشد که در بازدید از مسجد جامع شماره مسجد توفیق مشهد مسلماً به قانون ها پوششی آن احترام بگذارید.
شما خلال مسجد جامع اردستان می توانید از جاذبه‌های تاریخی دیگر نیز دیدن نمایید که دربرگیرنده آب‌انبار مسجد جامع، قنات تاریخی ارونه، پارک ملت اردستان بیابان دق سرخ مسجد طالقانی مشهد میشوند.

مسجد اول‌ دارنده‌ تزیینات‌ گچ‌بری‌ فراوانی‌ بوده‌ كه‌ تنوع‌ آدرس مسجد توفیق مشهد و تفاوتهایی‌ در طرح‌ و پرداخت‌ بخشهای‌ متفاوت‌ آن‌ به‌دیده‌ می خورد.
تزیینات‌ گچی بازمانده‌ از آن‌ عصر‌، بر روی‌ قوسهای دالان‌ ورودی‌ جنوب‌ غربی‌ و گوشواره‌های‌ ستونهای‌ باقی مانده از مقصوره‌ بر دو ردیف‌ در گوشۀ جنوب‌ غربی‌ و شمال‌ غربی‌، ستونهای‌ تراس‌ شمالی‌ و ازارۀ دیوار شبستان‌ شمال‌ شرقی‌ به دست آمده‌ میباشد‌.
كتیبه‌ای‌ در نیم‌طبقۀ شبستان‌ جنوب غربی چشم‌ می گردد كه‌ احتمالاً متأخرتر از سایر گچ‌بری هاست‌.
مقایسۀ این كتیبه‌ از حیث حروف و نوار تزئینی‌ رزرو مسجد توفیق مشهد آن‌ نماد‌ میدهد كه‌ با كتیبۀ محراب‌ مسجد جامع‌ نایین‌ نسبتاًً یكسان‌ میباشد.
در راز در ورودی‌ و نمای‌ ستونچه‌های‌ برِ تراس شبستان‌ غربی مسجد جامع اردستان و ردیف چراغدان‌ دالان‌ غربی‌ تزیینات آجری‌ مسجد نخستین‌ چشم‌ می‌گردد.
بیشتر تزیینات دورۀ سلجوقی‌ مسجد جامع اردستان در باطن‌ شبستان‌، تحت گنبد متمركز میباشد و گنبدخانه‌ به‌ اعتنا‌ طرحهای‌ مكتب‌ اصفهان‌ را دنبال‌ می‌كند، ازجمله‌ در تحت چشمه‌ طاقهای‌ متفاوت و منطقۀ جابجایی‌ گنبد از ۴گوش به‌ ۱۸ گوش

عناصرتزیینی به‌كارگرفته‌ گردیده‌، دربرگیرنده‌ تزیینات‌ هندسی‌ و گیاهی‌ میباشد‌. به این‌ترتیب كه‌ اصل‌ اجتناب‌ناپذیر تزیینات‌ آجری‌ نقشهای‌ هندسی‌ میباشد كه‌ از تغییر تحول در نحوۀ چیدن‌ آجرها پدید میاید، همچون شماره مسجد توفیق مشهد آجرچینی سطح ها‌ برجستۀ ذیل گنبد دو فولدر‌ كه‌ بخشهای‌ متفاوت‌ را از یكدیگر مستقل می‌كند و یا این که سطح های‌ منحنی‌ پایین فیلپوشها و سكنجها را می‌پوشاند
از تمامی‌ چشمگیرتر آجركاری‌ دقیق‌ گنبد تركین‌ زیرین‌ میباشد‌ كه‌ با پوششی‌ از رنگهای‌ براق‌ ارغوانی‌، زرد رنگ و آبی رنگ‌ با نقشهای‌ لوزی‌، دلیلی‌ بر ادامۀ طریق‌آجركاری‌ در زمان‌ سده‌هاست‌.
از دیگرسو ارکان اساسی‌ تزیینات‌ گچ‌بری‌ را خط و شكلهای‌ گیاهی تشكیل میدهد، مانند تزیینات‌ به‌هم‌غامض‌ و درهم‌ بافته‌ای‌ كه در متن‌ كتیبۀ لبۀ زیرین‌ منطقۀ انتقالی‌ گنبد به‌دیده‌ می خورد.
از تمامی‌ معمول‌خیس تزیینات‌ اسلیمی‌ میباشد‌ كه‌ در محرابهای‌ سه‌گانۀ مسجد به‌كار گرفته‌ گردیده‌ میباشد‌ و با شاخ‌ و برگ‌ خویش، برجستگی ویژه‌ای از نازکی و زیبایی را نشانه می دهد.
این اسلیمی ها شالوده تقارنی‌ معلوم داشته‌، و با برگهای‌ تكراری‌ توسعه و گسترش و پیشرفت‌ یافته‌، و به‌ این‌ترتیب حركت در عمق‌ را اخلاق و رفتار‌ كرده‌اند. بیشتر این‌ شكلهای‌ گیاهی‌ خویش طرحهای‌ هندسی‌ مسجد طالقانی مشهد رخنه‌‌دار بسیار دقیق‌ را در بردارند.

در حین تشکیل داد صحن در زمان تیموریان، پنجره‌ای آدرس مسجد توفیق مشهد در سمت چپ حیاط نادری محلی مشرف به بارگاه مطهر نصب شد تا افرادی که قابلیت ورود به مقبره، بتوانند در مسافت‌ای نادر با بارگاه زیارتنامه بخوانند. این پنجره در حال حاضر پنجره فولاد نامیده می شود. بعداز انقلاب، به‌خیال فرسودگی آن، پنجره‌ی جدیدی در محل نصب شد که برخلاف نامی که به آن مشهور میباشد، از آلیاژ برنج ساخته و با طلا و جواهرات آبکاری شد‌ه‌است. پنجره‌ی کهن نیز به موزه منتقل شد.

-فولاد مقبره مطهر امام رضا (ع)
نقاره منزل
حیاط شرقی در دو طبقه سازه گردیده و نقاره منزل در طبقه‌ی دوم آن مکان گرفته میباشد. در طبقه‌ی اولیه آن نیز وسایل مرتبط با نقاره‌نوازی نگه‌داری میگردد. نقاره‌نوازی از میانه قرن نهم و به امر نوه‌ی گوهرشاد در بقاع مطهر اشاعه یافت و از آن فرصت تا به امروز، به‌جز برهه‌ای هشت ساله که به امر رضاخان تعطیل شد، این ترسیم همچنان ادامه داشته رزرو مسجد توفیق مشهد میباشد. به‌غیر از مجال طلوع و غروب خورشید، در اعیاد و در هنگام مشاهده‌ی کراماتی از جانب آقا علی ابن موسی الرضا (ع) نیز نقاره نواخته می شود.

11861 بقعه مطهر امام رضا (ع)
ساعت تعالی صحن انقلاب
ساعت صحن انقلاب به ساعت نائب رئیس نیز پر اسم و رسم میباشد. این ساعت بوسیله فردی به اسم مرحوم عبدالحسن نائب رئیس در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری و بر راز حیاط غربی صحن انقلاب که به حیاط ساعت دارای اسم و رسم میباشد، نصب و ساعتی که آنجا نصب بود به صحن آزادی منتقل شد. گفته می گردد وی به‌خیال نذری که برای شفای خویش از بیماری کرده بود، این ساعت را به آستان قدس رضوی اهدا کرد.
سقاخانه‌ی نادری یا این که سقاخانه‌ی اسماعیل طلایی؛ سقاخانه صحیح در اواسط‌ی صحن انقلاب جای‌دارد. سنگاب آن که به‌شکل یک‌پارچه تراشیده گردیده است، به فرمان نادرشاه افشار از سنگ مرمر تهیه و تنظیم و از هرات به مشهد منتقل گردیده‌است. سایه‌بان هشت‌ضلعی و سقف گنبدی صورت آن را هنرمندی به اسم اسماعیل طلایی روی مبنا‌هایی از متاع مرمر ساخته و طلاکاری نموده است. سقاخانه یک توشه در سال ۱۳۴۵ تجدید بنا شد.

صحن آزادی
صحن جدید بعداز انقلاب به اسم صحن آزادی خوانده شد. این صحن با ۴ هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یکی گرانقدر ترین صحن های بقاع امام رضا (ع) میباشد. این صحن در ضلع شرقی بقاع مطهر، در ذیل پای خوش یمن حضرت تشکیل شده و از سمت غرب به نوحه‌ی منوره متصل میباشد. ایجاد کرد صحن جدید که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به‌این اسم خوانده میشود، به امر فتحعلی پاد شاه قاجار استارت شد و در روزگار ناصرالدین فرمانروا به انتها رسید.

به‌مکان سقاخانه‌ای که در قبلی در اواسط صحن شماره مسجد توفیق مشهد قرار داشت و اینک برچیده گردیده است، حوضی گرانقدر درست شده که در میانه آن به عبارتی سنگاب یک‌پارچه‌ی سقاخانه‌ی قبل نصب گردیده‌است. انگیزه تخریب سقاخانه‌ی صحن آزادی، حائل شدن آن در بین زائران و تراس طلا جواهرات در طی پهنا درود و ادای احترام به‌محض ورود به صحن بود. این فعالیت در سال ۱۲۷۱ بوسیله شاهان قاجار اعمال و به‌مکان آن، آبگینه ساخت شد.

حیاط‌های صحن تازه بدین گستردن می‌باشند:

تراس طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین قسمت این صحن میباشد که به‌محض ورود به دیده زائران می آید. آن از روش راهروی کوچکی که دو طرف آن دو در طلایی نصب شد‌ه‌است، به رواق دارالسعاده متصل میشود. به این دلیل‌که طلاکاری این تراس در بعدازظهر ناصرالدین پاد شاه جاری ساختن شد، آن را حیاط ناصری می‌نامند. این تراس به بانوان تخصیص داده شد‌ه‌است.

حیاط ساعت یا این که حیاط جنوبی صحن جدید به‌واسطه‌ی ساعتی که روی آن نصب گردیده است، نیز نمایی بارز داراست. این ساعت کادو‌ی مظفرالدین پادشاه میباشد و قبل از نصب درین حیاط، روی تراس ساعت در صحن انقلاب نصب بود. صدای این ساعت در سال‌های خیر‌چندان بدور که مشهد تا این اندازه توسعه و گسترش نیافته بود، در قسمت های متفاوت شهر قابل شنیدن بود.

حیاط شرقی صحن آزادی به باب‌السلام مشهور مسجد طالقانی مشهد میباشد و حیاط شمالی آن بارها و بارها در عصر‌ی پهلوی آیتم تجدید بنا قرار گرفته میباشد. این حیاط به تراس تلگراف‌منزل نیز پر اسم و رسم میباشد.

فردوس ثامن الائمه شماره‌ی یک در پایین این صحن قراردارد و از ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی صحن قابل دسترسی میباشد. در‌این گورستان، پیکر مطهر شهدای هشت سال حمایت مقدس و خدام بقاع رضوی دراین جا مدفون می‌باشند.

تشکیل آرامگاه در کشور‌ایران و همان بافت چندین آدرس مسجد توفیق مشهد بنیادی این آرامگاه ها را نمی اقتدار تیجه دو دلیل اصلی دانست:
۱- عکس العملی در مقابل نهی آزار دهنده ایجاد کرد بقعه از سوی آئین اسلام

۲- عملکرد برای گرامی داشتن وظایف مذهبی، آن هم در عین در نظر نگرفتن آن‌ها.

با دقت بدین لحاظ، معمول ترین طرز برای رویا رویی با نهی اسلامی ایجاد کرد حرم، این بود که یک آرامگاه دارای اسم و رسم را بخشی از یک مجتمع همگانی جلوه دهند. با این شغل آرامگاه به صورت مؤثری رنگ تقدس به خویش می گرفت که‌این تقدس نشات گرفته از بناهای فرعی همسایه آن مانند مسجد، مکتب، رباط و … بود.
قابل ذکر میباشد که مبتنی بر منابع اسلامی رزرو مسجد توفیق مشهد آدم بعد از مرگ نیز میتواند با به مکان گذاشتن بناهای عام المنفعه و همان باقيات الصالحات، اجر و آمرزش روان و ابدی قسمت خویش نماید، براین اساس درنظر اشخاصی که مشتاق جاوید ساختن اسم خویش بودند و درعین حالا می خواستند دینداری خود را آرم دهند و یا این که با کمپانی در شغل های نه، کفاره گناهان خویش را بپردازند، تاسیس اینگونه بناهایی در نزدیکی حرم شان، شایسته ترین طریق ممکن برای نیل به اهدافشان به شمار می‌رفت.
در‌صورتی‌که چه ممکن میباشد این عقیده در تشکیل تیم های آرامگاهی بخصوص در نوع سیاسی و غیر مذهبی آن تا حدودی مصداق داشته باشد ولی به حیث نمی‌رسد که دلایل فوق به تنهایی باعث به تشکیل داد این شرکت ها گردیده باشد و بعضی کارداران تاریخی و عرفانی دیگر میبایست نقش اصلی تری دراین مورد جاری ساختن کرده باشند.
موضوع های تکوین معماری آرامگاه در کشور ایران
در دوران قبل از اسلام، هیچ نوع نماد مهمی از اثرها آرامگاه دارای اسم و رسم که جداگانه سازه گردیده باشد، نیست.

آرامگاه دارای شهرت کورش در پاسارگاد استثنایی میباشد. به این نحوه، وقتی که اسلام به جمهوری اسلامی ایران آمد هیچ سنت آرامگاهی وجود نداشت تا الهام قسمت گرایش مسلمان‌ها برای تاسیس اینگونه بناهایی باشد. خیر فقط فقدان فیزیکی این مثال های معمولی معماری بند رویکرد توسعه و گسترش ساختمان های آرامگاهی میشد. بلکه اسلام شماره مسجد توفیق مشهد بنیادی دقیقا از هر سیرتکامل یادگاری قانونی برای مردگان روگردان بود.

رسول اسلام، حضرت محمد (ص)، خویش توصیه کرده بود که گور ها هم سطح زمین باشند، آسانی ای که فرستاده به مومنان سفارش می کردند، هم طرف اعراب و هم از جانب ایرانیان رعایت نشد.

آرامگاه که عملی تماما شیعه وار میباشد، از سنت دیرپای اسلامی که طبق آن مکانی می توانست تحت عنوان مسجد آیتم استعمال قرار گیرد. این شیوه ترسیم تا حدی با رواج اسلام راجع به جهاد رابطه دارااست. در جمهوری اسلامی ایران فعالترین مرز با عالم شرک، سوای زیرا و چرا در شمال شرقی در طی آسیای مرکزی قرار داشت. دقیقا در مسجد طالقانی مشهد همین جا، بیشترین آرامگاه در کشور ایران یافت می‌شود.